De onderzoeker John Gottman is een van de meest productieve onderzoekers op het gebied van relatietherapie. Hij heeft onderzoek gedaan waarin hij stellen liet praten over conflicten in hun relatie. Op basis van deze gesprekjes van vijftien minuten kon hij op den duur voorspellen of deze relaties gelukkig zouden zijn of dat ze zouden eindigen in een scheiding.
Daar kunnen wij als relatietherapeuten natuurlijk best wat van leren.
Gottman identificeerde vier communicatie-patronen die heel slecht werken in een relatie. Hij noemde ze de “Vier Ruiters”. Of in het Engels: “The Four Horseman”. Dit zijn: kritiek, minachting, defensiviteit en negeren.
Hieronder leg ik uit hoe deze relatiepatronen eruit zien. In een volgend artikel leg ik uit wat meer behulpzame relatiepatronen zijn.
1. Kritiek
Bij kritiek kunnen we ons allemaal wel wat voorstellen, maar bij Gottman heeft het een specifieke betekenis. Hij maakt onderscheid tussen kritiek en klachten. Bijvoorbeeld:
Klacht: “Als ik na een dag werken thuiskom en ook nog eten moet koken, heb ik het gevoel dat ik alles moet opknappen.”
Kritiek: “Wat ben je ook een ontzettend luiaard. Kun je nu nooit iets doen? Ik had nooit wat moeten beginnen met zo’n nietsnut als jij.”
Het verschil is dat een klacht over de inhoud gaat, terwijl kritiek meer over het karakter van iemand gaat. Met een klacht probeer je tot een oplossing te komen. Met kritiek ben je vooral bezig om de ander te kwetsen.
We zeggen natuurlijk allemaal wel eens wat waar we achteraf spijt van hebben, maar als het te vaak gebeurt kan het er voor zorgen dat er minachting ontstaat.
2. Minachting
Het is waarschijnlijk wel duidelijk wanneer er sprake is van minachting (en het is ook geen verrassing dat dit de kans op een scheiding verhoogt). Minachting kan verschillende vormen hebben. Je doet iemand na, gebruikt spottende woorden om iemand te beschrijven of maakt die persoon belachelijk.
Minachting gaat verder dan kritiek. Door de ander te minachten geef je niet alleen aan dat de ander iets mankeert, maar ook dat jij superieur aan die persoon bent.
Dit heeft zulke grote effecten dat stellen die dit doen zelfs vaker ziek worden dan stellen die meer respectvol met elkaar omgaan.
Het spreekt voor zich dat minachting de beste voorspeller van scheidingen is. Als jij of je partner regelmatig minachting uit, is het hoog tijd om relatietherapie te zoeken.
3. Defensiviteit
Als je niet goed om kunt gaan met kritiek, noemen we dat vaak defensiviteit. Je kent het misschien wel van je werk. Als je iemand uitlegt wat hij verkeerd heeft gedaan, gaat die persoon uitleggen waarom dat zo is en waarom het echt niet zijn schuld is.
Binnen relaties is defensiviteit vooral slecht omdat het kritiek versterkt. Als de ene partner kritiek geeft en de ander reageert defensief, zorgt dit er vaak voor dat de ander weer meer kritiek gaat geven. Zo kom je in een vicieuze cirkel die uiteindelijk weer tot minachting leidt.
Defensieve communicatie wordt bovendien vaak verpakt in een aanval, waardoor het dubbel schadelijk is voor de relatie. Bijvoorbeeld:
“Heb je de was nog gedaan?”
“Wat denk je eigenlijk wel niet, dat ik niks beters te doen heb dan de was? Je weet altijd precies aan te wijzen wat ik verkeerd doe, maar zelf vergeet je ook genoeg. Ik ben een beetje klaar met die kritiek altijd.@
Als de bovenste drie communicatiepatronen vaak voorkomen, kan dat uiteindelijk leiden tot de laatste van de vier.
4. Negeren
Als je partner steeds kritiek en minachting uit, kiezen sommige mensen er begrijpelijkerwijsvoor om hen te negeren. Ze trekken zich terug uit de communicatie en negeren de ander simpelweg. Begrijpelijk dus, maar wel heel schadelijk. Het zorgt er vaak voor dat de ander alleen maar meer kritiek gaat geven.
Interessant aan het onderzoek van Gottman is dat ze zagen dat degene die negeerde, daar heel gestresst over was. Mensen negeren hun partner dus vooral omdat ze geen andere manier meer zien om met de kritiek om te gaan. Negeren is dus eigenlijk een manier om jezelf te beschermen.
Dit lijkt heel veel op wat Sue Johnson beschrijft onder de noemer: liefdesdansen.
Het spreekt voor zich dat deze communicatie je huwelijk niet veel goeds doen. Toch sluipen ze er vaak in. Ze herkennen is vaak de opmaat om het in het vervolg anders te doen. In het volgende artikel ga ik het hebben over alternatieven voor deze manier van communiceren.
Fijn om zoiets op internet te lezen